Η απόφαση ενός ζευγαριού να αποκτήσουν παιδί είναι η σημαντικότερη από όλες τις αποφάσεις που καλούνται να πάρουν ως ζευγάρι. Κι είναι μία από τις λίγες αποφάσεις της ζωής τους που δεν είναι αναστρέψιμη.

Το ζευγάρι όμως πριν κάνει αυτό το τεράστιο προς τα μπροστά βήμα, ιδανικό θα ήταν να έχει επεξεργαστεί τις αρχές της συμβίωσης τους. Αφού έχουν μάθει να εξισορροπούν όλες τις ατομικές ανάγκες αμφότερων, πρέπει να έχουν διαπραγματευτεί κάποιες βασικές διαισθητικές συμφωνίες που θα τους επιτρέπουν  να λειτουργούν ως μονάδα. Να επικοινωνούν εύκολα , να λαμβάνουν αποφάσεις από κοινού και να προσφέρουν υποστήριξη και ενθάρρυνση ο ένας στον άλλον. Επίσης, να μπορούν να αντιμετωπίσουν  μια σύγκρουση φανερά και άμεσα.

Επιπλέον πρέπει να μπορούν να στηρίζεται ο ένας στον άλλον. Για χρόνια ολόκληρα θα πρέπει να ξοδεύουν συναισθηματική ενέργεια με έντονο τρόπο και να στρέφονται ο ένας στον άλλον για παρηγοριά, ανακούφιση και αμοιβαία απόλαυση που θα τους επιτρέπει να αισθάνονται ότι ξανανιώνουν. Αν δεν είναι διαθέσιμο αυτό το «εμείς» που θα τους γεμίζει απόλαυση και τους στηρίζει, καθετί που ακολουθεί γίνεται πιο δύσκολο. Έτσι τα «προϊόντα» των προσπαθειών τους – το νοικοκυριό τους, τα παιδιά τους, οι σταδιοδρομίες τους- ίσως υποκαθιστούν εκείνο που λείπει ανάμεσα τους, και στο τέλος τους διασπούν αντί να τους ενώνουν.

Φυσικά ελάχιστοι από μας καταφέρνουν να ακολουθήσουν στη ζωή τη σωστή σειρά. Μερικά ζευγάρια αρχίζουν το γάμο με μια εγκυμοσύνη, πράγμα που τους δημιουργεί ένα τρομερό μειονέκτημα καθώς προσπαθούν να δημιουργήσουν μια σχέση που να τους στηρίζει· έχουν όμως ως πρώτο στοιχείο της ιδιότητας τους να είναι γονείς. Οι περισσότεροι από μας παντρεύονται πολύ νωρίς, κι΄έτσι διαμορφώνουν ένα πολύ εξαρτημένο «εμείς», πριν ακόμη εκπληρώσουν τη διεργασία της διαμόρφωσης τους ως αυτόνομα άτομα. Τότε ενώ ακόμη αγωνιζόμαστε να οικοδομήσουμε μια σχέση, ανακαλύπτουμε ανάμεσα μας αυτό το γεμάτο εκρηκτικότητα και απαιτήσεις πλάσμα, το παιδί.

Στη διάρκεια των έντονα φορτισμένων στιγμών που περιβάλλουν η εγκυμοσύνη και η γέννηση ενός παιδιού, ο άντρας μπορεί να αναπτύξει ένα επίπεδο συναισθηματικής συμμετοχής στον αγώνα της συζύγου του, που υπερβαίνει σχεδόν τις βιολογικές διαφορές του, και μπορεί να αγαπήσει το παιδί του. Η εμπλοκή ενός άντρα στις πρώτες στιγμές της διαδικασίας τοκετού δεν μπορεί να σβήσει τους αιώνες εξαρτημένης συμπεριφοράς που χωρίζουν τους άντρες απ’τα βρέφη και τα νήπια, όμως μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ. Το επίπεδο της «εσωτερικής σύνδεσης», που αισθάνονται οι άντρες με την σύζυγο τους συνδέεται με εκείνες τις πρώτες μαγικές στιγμές μαζί της. Οι μελλοντικοί πατέρες είναι σημαντικό να συμμετέχουν όσο πιο πολύ μπορούν στην εγκυμοσύνη και τον τοκετό της συζύγου τους να προσπαθούν να δημιουργήσουν όσο μεγαλύτερη σωματική και συναισθηματική επαφή γίνεται με το νεογέννητο παιδί τους. Οι άντρες έχουν τόσο το δικαίωμα όσο και την υποχρέωση γι’αυτό, και αν κριθεί αναγκαίο θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι ν’ αγωνιστούν –αν ενδεχομένως θελήσουν να τους εμποδίσουν – εναντίον των γιατρών. Αυτές είναι αποφασιστικές στιγμές στη ζωή και πρέπει να είμαστε παρόντες και από φυσική και από συναισθηματική άποψη.

Καθώς φέρνουμε απ’ το νοσοκομείο στο σπίτι το πρώτο μας παιδί, αισθανόμαστε περισσότερο τρομοκρατημένοι από οποιαδήποτε άλλη στιγμή της ζωής μας. Έχουμε στα χέρια μας αυτό το τρομερά εύθραυστο, ανήμπορο μικρό ανθρωπάκι, που η επιβίωσή του εξαρτάται πέρα για πέρα από μας. Από μας και μόνο εξαρτάται να το κρατήσουμε ζωντανό: να το ταΐσουμε, να το κάνουμε μπάνιο, να το νανουρίσουμε και να προστατεύσουμε τη ζωή του. Τι χρειάζεται; Γιατί κλαίει τώρα; Γιατί δεν κοιμάται ποτέ; Αχ, γιατί δεν κοιμάται ποτέ; Είναι ένα παράξενο πλασματάκι που το σαρώνουν μυστηριώδεις θύελλες πόνου και που, όσο κι αν προσπαθούμε, μερικές φορές δεν καταφέρνουμε να το ηρεμήσουμε. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή, κι είναι τόσο έκδηλα και τόσο ολοκληρωτικά ευάλωτο κι ανυπεράσπιστο, που είμαστε σκλάβοι του, δούλοι της κάθε ανάγκης του.

Μια γυναίκα, αντιμέτωπη μ’ αυτό το μικροσκοπικό, γεμάτο ανάγκες όν, έχει αποθηκεύσει στη μνήμη της το βίωμα της φροντίδας που έχει εισπράξει η ίδια απ’ τη μητέρα της, της οποίας το ρόλο έχει αναλάβει τώρα. Έτσι, ακόμη κι αν δεν έχει φροντίσει ξανά ένα παιδί, μια γυναίκα έχει την εμπειρία: την ντάντεψε μια γυναίκα, την οποία τώρα καλείται να μεταφέρει στο παιδί της. Ενώ ένας άντρας μπορεί να έχει πολλές αναμνήσεις ενεργητικής επαφής με τον πατέρα του, σπάνια έχει «αναμνήσεις του πατέρα» του απ’ αυτή την περίοδο της δικής του ανάπτυξης. Το πιθανότερο είναι πως, στη διάρκεια της βρεφικής του ηλικίας, ο πατέρας του δεν ενδιαφερόταν γι’ αυτόν. Κι όταν αναζητεί μέσα του να βρει «πληροφορίες» για το πώς να περιποιηθεί ένα βρέφος, βρίσκει μπροστά του μιαν άδεια, άγραφη «ταινία». Αντίθετα, βρίσκει το μοντέλο του άντρα, που του λέει να δουλέψει και να κερδίσει τα προς το ζην, μια προοπτική που έχει αρκετές απαιτήσεις, μα που του προκαλεί λιγότερο άγχος απ’ το κενό που αισθάνεται επειδή δεν ξέρει πώς ν’ ανταποκριθεί στις ανάγκες ενός βρέφους. Έτσι υποκύπτει στην πραγματικότητα, παραδίδει το παιδί στη σύζυγό του, η οποία αισθάνεται πως δεν έχει άλλη εκλογή παρά ν’ αναλάβει τη φροντίδα του. Συνήθως θριαμβεύει το προγενέστερο πρότυπο που υπάρχει μέσα της.

Η συναισθηματική απομάκρυνση ενός άντρα απ’ τις ανάγκες του βρέφους του είναι σίγουρα προκαθορισμένη. Αυτή η απομάκρυνση δεν είναι μόνο παραδοσιακή, αλλά πιθανότατα εμπεριέχει το φόβο του για το εξαρτημένο, ανήμπορο κομμάτι του εαυτού του που δεν τολμά ν’ αντιμετωπίσει από τόσο κοντά. Φοβάται επίσης επειδή η γυναίκα του απαιτεί να τη στηρίξει. Το αισθάνεται σαν μια «οικεία» παγίδα. Τη στιγμή αυτή, η δυναμική της παιδικής ηλικίας, που κάνει τους άντρες να νιώθουν φοβία μπροστά στις συναισθηματικές ανάγκες μιας γυναίκα, βρίσκεται σε συναγερμό. Τρομαγμένος απ’ όλο αυτό το σκηνικό, το βρίσκει εύκολο ν’ αποτραβηχτεί σ’ ένα όλο και πιο ασφαλές καταφύγιο, στη δουλειά του.

Αν ένας άντρας όμως  – χάρη στη θέληση ή στην αποφασιστικότητά του – καταφέρει να διευρύνει το ρόλο που εκπροσωπούσε ο πατέρας του, τότε θα καταστεί ικανός να κάνει για τα παιδιά του πράγματα που ο πατέρας του δεν έκανε ποτέ γι’ αυτόν: να περνάει αρκετό χρόνο μαζί τους και να τα στηρίζει πολύ περισσότερο από όσο ο πατέρας του στήριζε εκείνον.

Υπάρχουν άφθονα στοιχεία από έρευνες πως όλα τα ζευγάρια βιώνουν τη γέννηση ενός παιδιού σαν μεγάλη κρίση. Η αϋπνία, η κούραση, η τεράστια ευθύνη, το βάρος των απόλυτων αναγκών του παιδιού, η ένταση ανάμεσα στο ζευγάρι για το πώς θα ικανοποιήσει αυτές τις ανάγκες, όλες αυτές οι πολύπλευρες πιέσεις εξαντλούν εντελώς τα συναισθηματικά αποθέματα του ζευγαριού. Η τρίτη κρίση στο γάμο, λοιπόν, προκαλείται από τη γέννηση ενός παιδιού. Άλλωστε το κάθε παιδί δημιουργεί μια καινούρια κρίση. Το πρώτο παιδί είναι δύσκολο, επειδή είμαστε πολύ άπειροι. Το δεύτερο είναι δύσκολο, επειδή πρέπει να ικανοποιούμε συγχρόνως τις ανάγκες του πρώτου. Μέχρι να κάνουμε το τρίτο έχουμε αποκτήσει μεγαλύτερη πείρα, αλλά είμαστε και περισσότερο κουρασμένοι.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό ν’ αναμειχθούν και οι άντρες πιο στενά στα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών τους. Δεν χρειάζεται μόνο η σύζυγός τους υποστήριξη, αλλά και τα παιδιά χρειάζονται την ουσιαστική ανάμειξή τους στη ζωή τους. Αν αυτή η περίοδος των πρωταρχικών αναγκών και της πρωταρχικής φροντίδας περάσει χωρίς τη συμμετοχή τους, θα την έχουν χάσει για πάντα. Μπορεί να συμμετέχουν αργότερα μ’ άλλους τρόπους, αλλά ποτέ πια σ’ αυτό το επίπεδο της βαθιάς οικειότητας.

Η πιο βαθιά σύνδεση ανάμεσα στο γονιό και στο παιδί συμβαίνει στη διάρκεια εκείνων των πρώτων ημερών, μηνών και χρόνων. Κι αν οι άντρες αποκλειστούν απ’ αυτή την εμπειρία, χάνουν ένα μεγάλο μέρος απ’ τον πλούτο της ζωής.

 

Συρραφή – επιμέλεια : Ελένη Παπαμικρουλέα , Ψυχοθεραπεύτρια, Θεραπεύτρια Οικογένειας – Ζεύγους, Κλινική Κοινωνική Λειτουργός MSc , Εμψυχώτρια Ομάδων

 Πηγή –Βιβλιογραφία :

Augustus Y.Napier, Ph. D.(1997).  Το ζευγάρι ο εύθραστος δεσμός. Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα