Εφηβεία και εξάρτηση από το διαδίκτυο

Τα παιδιά και οι νέοι εύκολα μπορεί να εγκλωβιστούν σε δικτυακές δραστηριότητες όπως τα συμμετοχικά παιχνίδια με πολλούς παίκτες, τα μηνύματα, η πορνο­γραφία και τα δωμάτια συζητήσεων κ.λπ.

Τα πιο ευάλωτα παιδιά, σύμφωνα με την υπηρεσία εξαρτήσεων από τον υπολογιστή, της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, είναι εκείνα που είναι μόνα και βαριεστημένα ή από οικογένειες που κανένας δεν είναι στο σπίτι για να σχετίζεται μαζί τους και να συζητά επιστρέφοντας από το σχολείο. Τα παιδιά που δεν είναι δημοφιλή ή είναι ντροπαλά με τους συνομηλίκους ελκύονται συχνά από τη δημιουργία νέας ταυτότητας σε online επικοινωνίες.

Από τα 14-15 και μετά, ο έφηβος αρχίζει να βγαίνει και μόνος του, κατά συνέπεια να ελέγχεται δυσκολότε­ρα από τους γονείς. Μπορεί να επισκέπτεται τα ιντερνέτ καφέ με τους φίλους του, και φυσικά ο γονιός δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τι παιχνίδια παίζει. Ίσως εμπλακεί σε καζίνο ή άλλα τυχερά παιχνίδια και καταχραστεί τις πιστωτικές κάρτες των γονιών του ή δανεί­ζεται. από συμμαθητές του για να παίξει. Επίσης, μπορεί να αρχίσει να εμπλέκεται και με το σεξ στο διαδίκτυο. Συχνά το παιδί μπορεί να προτιμά να συζητά για ποδό­σφαιρο ή για φορέματα σε chat rooms παρά στην αυλή του σχολείου ή στις παρέες του.

Ένας άλλος σοβαρός κίνδυνος για τον έφηβο είναι να εμπλακεί και σε παιχνίδια ενσάρκωσης ρόλων. Τα παιχνίδια αυτά λέγονται γενικά MMORPG (Massively Multiplayer Online Role Playing Games) και παίζονται συγχρόνως σε διάφορες χώρες από πολλούς νέους και νέες που ενσαρκώνουν ρόλους. Όποιος μετέχει στα MMORPG ενσαρκώνει ρόλο της επιλογής του, πολλές φορές ταυτίζεται με αυτόν, νιώθει ισχυρός και ελκυστι­κός, και συνάμα συναλλάσσεται διαρκώς με χιλιάδες άλλα άτομα που παίζουν συγχρόνως το ίδιο παιχνίδι από κάθε γωνιά της Γης μέρα ή νύχτα, αντιμετωπίζο­ντας συνεχώς νέες προκλήσεις, και το ενδιαφέρον του ανανεώνεται ακατάπαυστα. Παράλληλα, τα παιχνίδια αυτά είναι αρκετά περίπλοκα, οπότε δεν μπορείς να τα παίξεις για 20 λεπτά* αν κάτσεις δηλαδή να τα παίξεις, θα πρέπει να στυλωθείς για πάνω από 2-3 ώρες τη φορά. Πιο δημοφιλή μεταξύ αυτών των παιχνιδιών είναι τα εξής: World of Warcraft, Resident Evil, Everquest, Starcraft, Lineage κ.λπ.

Στη χώρα μας υπάρχουν έφηβοι που μπορεί να απα­σχολούνται στα παιχνίδια ρόλων ξεχνώντας την ώρα. Συναντιούνται στα ιντερνέτ καφέ και μπορεί να περά­σουν όλη τη νύχτα μπροστά στο αγαπημένο τους μηχάνη­μα. Έχουν ζητήσει τη βοήθειά μου νέοι που πέρασαν ακόμη και 15 ώρες κάποιες ημέρες μπροστά στον υπολο­γιστή, ή άλλοι που κοιμούνται την ημέρα μετά τις 10 το πρωί και ξυπνούν το βράδυ για να είναι φρέσκοι να μπουν στο παιχνίδι όλη νύχτα. Στοιχεία που παίρνουν ανησυχητικές διαστάσεις και που οι γονείς αδυνατούν να χειριστούν.

Στη χώρα μας το πρόβλημα υπάρχει και συνεχώς αυξάνεται, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε την έκταση καθώς δεν έχουμε ακόμη στη διάθεσή μας επίσημες μελέτες. Ωστόσο, στα γραφεία των ψυχολόγων και ψυ­χιάτρων κάθε χρόνο αυξάνονται τα περιστατικά ατό­μων με αυτό το πρόβλημα.

Πότε είναι ανησυχητικό

Αν ένα παιδί βυθίζεται με τις ώρες στο διαδίκτυο και εξαιτίας του δε βγαίνει καθόλου με τους φίλους του, δεν τρώει, δεν κάνει μπάνιο, δε διαβάζει και πηγαίνει με το ζόρι στο σχολείο, τότε σίγουρα έχουμε μπροστά μας ένα πρόβλημα που πρέπει να επιλύσουμε. Πρέπει να βρούμε τι οδήγησε αυτό το παιδί να αγκιστρωθεί με τόσο πάθος από το διαδίκτυο και τι είναι εκείνο που θα το βοηθήσει να αναλάβει ξανά τις δυνάμεις του και να βγει στον έξω κόσμο.

Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι σημαντικό ποσοστό εφήβων που παίζουν παθιασμένα στον υπολογιστή έχουν πιο υψηλά ποσοστά κατάθλιψης ή και ψυχανα­γκαστικής διαταραχής (με την εμμονή στην επαναλη­πτική αυτή διαδικασία) από τους μη μανιώδεις παίκτες. Επίσης, δείχνουν ότι στους μανιώδεις παίκτες περνούν πιο συχνά σκέψεις αυτοκτονίας απ’ όσο στο γενικό πληθυσμό τον εφήβων. Οι πιο πολλές έρευνες έχουν μικρό δείγμα και έτσι δεν μπορούν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα. Τα δείγματα είναι μικρά αλλά αρκετά αποκαλυπτικά. Δεν τεκμηριώνουν φυσικά ότι το διαδίκτυο δεν προκαλεί εξάρτηση, αλλά επιβεβαιώ­νουν ότι κάποιοι από εκείνους που παίζουν φανατικά ίσως πάσχουν από ψυχολογικές διαταραχές. Πιθανόν μάλιστα η επαφή του διαδικτύου να τους εκτονώνει και να τους ανακουφίζει.

Τα συμπτώματα

• Το παιδί ξεχνιέται συχνά στον υπολογιστή και δεν έχει συναίσθηση του χρόνου που αναλώνει σε αυτόν.
• Ασχολείται συνεχώς με το Ιντερνέτ ή με δραστηριό­τητες σχετικές με αυτό, παραμελώντας συχνά τις υποχρεώσεις του στο σπίτι και το σχολείο.
• Προτιμά τα παιχνίδια στο διαδίκτυο από το να συ­ναντά φίλους του, με αποτέλεσμα να απομονώνεται.
• Πέφτει η απόδοσή του στο σχολείο.
• Λειτουργεί αμυντικά και εχθρικά όταν κάποιος φέρ­νει τη συζήτηση στο θέμα του διαδικτύου.
• Η σκέψη του βρίσκεται στο διαδίκτυο ακόμα και την ώρα που τρώτε ή την ώρα που διαβάζει ή όταν βρί­σκεται στον κινηματογράφο.
• Αντιδρά πολύ νευρικά, θυμωμένα ή επιθετικά όταν κάποιος το διακόπτει από το παιχνίδι ή από τη συζή­τηση που έχει online.
• Ξενυχτά συχνά για να μένει συνδεδεμένος/η στο διαδίκτυο.
• Λέει συχνά «Καλά, θα παίξω μόνο ένα λεπτό ακό­μη».
• Έχει πει αρκετές φορές συνειδητά ότι πρέπει να μειώσει τις ώρες που περνά συνδεδεμένος/η στο διαδίκτυο, αλλά έχει αποτύχει να τηρήσει το χρονο­διάγραμμα που όρισε μόνος/η χωρίς καμία πίεση.
• Κρύβει από τους γονείς πόσες ώρες περνά στο διαδί­κτυο και συχνά δεν το ομολογεί ούτε στον εαυτό του.
• Δείχνει άγχος, ανησυχία, εξάρσεις θυμού ή βίας ή καταθλιπτική συμπεριφορά όταν δεν παίζει στο δια­δίκτυο.

Αντιμετώπιση

• Εξετάστε αν το παιδί σας ασχολείται υπερβολικά με το διαδίκτυο.
• Αναρωτηθείτε αν το αποσπά από το σχολείο και διακυβεύει την υγεία του και τις σχέσεις με την οικο­γένεια και τους φίλους του.
• Αν δείχνει ισχυρά σημάδια εξάρτησης, χρειάζεστε βοήθεια από ειδικό.
• Η καταναγκαστική χρήση του διαδικτύου μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα άλλων προβλημάτων όπως η κατάθλιψη, ο θυμός και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Εξετάστε τις δικές σας online συνήθειες. Αν δυσκο­λεύεστε να ελέγξετε τη χρήση του διαδικτύου, σκεφτείτε ότι είστε το πιο σπουδαίο μοντέλο ρόλου για το παιδί σας.
• Δημιουργήστε έναν κατάλογο με τους κανόνες χρήσης του διαδικτύου από τους εφήβους σας. Θα πρέπει να περιλάβετε τα είδη των ιστοσελίδων που είναι εκτός.
• Μιλήστε για τους online φίλους και τις δραστηριότητές τους όπως το ρωτάτε και για τις άλλες του δρα­στηριότητες.
• Μάθετε ποια δωμάτια συζητήσεων ή πίνακες μηνυ­μάτων επισκέπτεται ο έφηβός σας και σε ποιον μιλά γι’ αυτά.
• Ζητήστε από τους εφήβους σας να μη μιλούν σε αγνώστους.
• Επιμένετε να σας ενημερώνουν αν επιθυμούν να συναντήσουν έναν online φίλο.
• Μιλήστε τους για την πορνογραφία στο διαδίκτυο και κατευθύνετέ τους σε ιστοσελίδες για την υγιή σεξουαλικότητα.
• Διδάξτε το παιδί σας υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο.
• Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να δημιουργούν σχέσεις με συνομηλίκους και προτρέψτε τα στις αθλητικές δραστηριότητες.

Έχει πάντως ιδιαίτερη βαρύτητα το να μη θεωρήσουν οι γονείς το διαδίκτυο κακό δαίμονα των καιρών και να μην ενστερνιστούν τη βολική άποψη ότι προκαλεί εθισμό. Το διαδίκτυο είναι ένα μέσο επικοινωνίας, γνώσης αλλά και ψυχαγωγίας. Είναι χρήσιμο, θετικό και βασικά απαραίτητο. Η ατομική μας ευθύνη ως προς τη συνετή χρήση του από εμάς και τα παιδιά μας είναι τεράστια. Σε επίπεδο πολιτικής ο έλεγχος είναι απαραίτητος, όπως και η συνεισφορά της τεχνογνωσίας καθώς και η συνερ­γασία των χωρών-μελών της ευρωπαϊκής οικογένειας. Είναι απαίτηση πια να κατασκευάζονται παιχνίδια πιο φιλικά προς την ανθρώπινη ψυχή και τον πολιτισμό. Επί­σης, είναι απαραίτητο να αναγράφονται οι κατάλληλες προειδοποιήσεις σε όσα παραβιάζουν βασικές κοινωνι­κές αρχές. Η ενημέρωση των εκπαιδευτικών και τα σεμι­νάρια στους εφήβους από ειδικούς μαζί με τη συνεργα­σία της οικογένειας θεωρώ ότι θα βοηθήσουν σημαντικά στην εκπαίδευση των νέων ως προς την ανακάλυψη της υγιούς και συνετής χρήσης του διαδικτύου.

Πάντα πρέπει να προβληματιζόμαστε γιατί το παιδί μας εστιάζει όλη την ύπαρξή του σε φανταστικούς ήρωες και δε βρίσκει νόημα στην καθημερινή ζωή που εμείς ως γονείς θέλουμε σίγουρα να το κάνουμε να την αγαπήσει.

Συρραφή – επιμέλεια : Ελένη Παπαμικρουλέα , Ψυχοθεραπεύτρια, Θεραπεύτρια Οικογένειας – Ζεύγους, Κλινική Κοινωνική Λειτουργός MSc , Εμψυχώτρια Ομάδων

Πηγή –Βιβλιογραφία :

Καππάτου Α. (2007). Εφηβεία. Εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί Α.Ε.Ε.